བསྒྱུར་རྩོམ།

གཉེན་བསྒྲིགས་བྱས་རྗེས་ཀྱི་ལོ་ཉི་ཤུ་རྩ་གཅིག་གི་རྗེས་སུ། ངའི་ཆུང་མས་ང་བུད་མེད་གཞན་ཞིག་དང་མཉམ་དུ་ཕྱི་ནས་དགོང་ཚིགས་ཟ་རྒྱུ་དང་གློག་བརྙན་ལ་བལྟ་རུ་འགྲོ་དགོས་པར་བཤད། མོས་བཤད་རྒྱུར་ “ང་ཁྱོད་ལ་དགའ་བོ་ཡོད། འོན་ཀྱང་བུད་མེད་འདི་ཡང་ཁྱོད་ལ་དགའ་བ་མ་ཟད་ཁོ་མོས་ཀྱང་ཁྱོད་དང་མཉམ་དུ་དུས་ཚོད་སྐྱེལ་འདོད་ཡོད་པ་རེད་”ཟེར།ངའི་ཆུང་མས་ང་ཐུག་འཕྲད་བྱེད་དགོས་པར་བཤད་པའི་བུད་མེད་གཞན་དེ་ནི་ངའི་ཨ་མ་ལགས་རེད། ཁོ་མོ་ དེ་ལས་མང་་་

རྒྱ་གར་འཕགས་པའི་ཡུལ་དང་། ཤྲི་མངའ་ལྡན་གྱི་བལ་པོས་འཛམ་གླིང་འདིའི་གོང་དུ། རིན་པོ་ཆེའི་འབྱུང་ཁུངས་རྣམས་ཀྱི་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པ། སངས་རྒྱས་བཅོམ་ལྡན་འདས། འཇིག་རྟེན་གྱི་ཁམས་ལ་ལེགས་སྐྱེས་སུ་སྩལ་ཡོད། འོན་ཀྱང་ད་ལྟའི་ཆར། རྒྱ་བལ་གྱི་ངོས་ནས་སྟོན་པའི་བསྟན་པ་ལ་རིན་ཐང་ཙམ་ཡང་འཇོག་ཤེས་ཀྱི་མེད་པ་མ་ཟད། རྒྱ་བལ་གཉིས་ཆར་སྟོན་པའི་འབྱུང་ཁུངས་ཡིན་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་སྤོབས་པ་ཙམ་ཡང་སྐྱེ་ཤེས་པ་མི་སྣང་། སངས་རྒྱས་རང་ཉིད་སྐུ་བལྟམས་པའི་ཕ་ས དེ་ལས་མང་་་

ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༨ ཕྱི་ཟླ་ ༤ པའི་ཚེས་ ༡༦ ཉིན། སླ་བ། ཉམས་ཞིབ་པ་ཞིག་གིས་ཉལ་ཕྱི་བ་ནི་ང་ཚོའི་འཕྲོད་བསྟེན་ལ་གནོད་པ་མ་ཟད། དེས་ང་ཚོའི་ཚེ་ཐག་ཀྱང་ཐུང་དུ་གཏོང་སྲིད་ཅེས་བཤད། ཞིབ་འཇུག་དེ་ཨ་རིའི་ནང་དུ་བྱས་ཤིང་། དེ་ཡང་ཉམས་ཞིབ་པ་མང་པོས་ལོ་དྲུག་དང་ཕྱེད་ཙམ་སྤྱད་ནས་ལོ་སོ་བརྒྱད་ནས་དོན་གསུམ་བར་གྱི་མི་བཞི་འབུམ་སུམ་ཁྲིའི་མི་ཚེའི་སྤྱོད་ལམ་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས། ཞིབ་འཇུག་དེའི་མཇུག་ཏུ་ཁོང་ཚོས་ཉལ་སྔ་ཕྱིའི་མིའི་འཆི་བར་མཚུངས་ དེ་ལས་མང་་་

༼༡ ང་འདི་ལྟར་གནས་ཤིང་འདི་ལྟར་དུ་གྲུབ་པ་དང་། མི་དང་དངོས་པོ་འགའ་ཞིག་ལ་ཆགས་སྡང་དྲག་པོ་སྐྱེས་ཀྱང་གཞན་ལ་སྣང་དོགས་མེད་པ། ང་རྒྱ་མི་ཞིག་ལས་ཨ་རབ་ཀྱི་མི་མ་ཡིན་པ། པེ་ཅིང་ལ་སྐྱེས་པ་ལས་མོ་ལོ་ཀིར་མ་ཡིན་པ། ཐ་ན་ང་ལ་སེམས་ཞེས་བྱ་བ་ཞིག་ཀྱང་ཡོད་འདུག་པས། མདོར་ན་སངས་རྒྱས་པས་འདི་དག་ལ་འགྲེལ་བཤད་ཇི་ལྟར་བྱེད་བཞིན་ཡོད། སྐྱེ་དངོས་རྣམས་ཅིའི་ཕྱིར་ད་ལྟའི་རྣམ་པ་འདི་ལྟར་གནས་པ་ཡིན་ནམ། སངས་རྒྱས་ དེ་ལས་མང་་་

ལྷ་ས་གྲོང་ཁྱེར་ཅང་སུའུ་ལམ་དུ་ཡོད་པའི་སྒོ་ར་ཆུང་ཆུང་ཞིག་ཏུ་ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་བུ་མོ་ཞིག་ཐོག་ཁ་ནས་མར་བབ་སྟེ་ཁང་པ་ཚང་མར་སྐོར་ཞིབ་ཅིག་བྱས་རྗེས། ཕྲུ་གུ་རྣམས་ཀྱི་དཔེ་དེབ་ཀློག་པའི་སྐད་སྒྲ་ཐོས་པ་དང་མོའི་གདོང་ལ་འཛུམ་མདངས་ཤིག་རྒྱས། མོ་ནི་བོད་ཀྱི་ལོང་བའི་སློབ་གྲྭ་ཐོག་མར་འཛུགས་མཁན་དང་བོད་ཀྱི་ལོང་ཡིག་ཐོག་མར་གསར་གཏོད་མཛད་མཁན་འཇར་མན་བུ་མོ་སཱ་པུ་རུས་ཡ་རེད། མོ་ལོ་ ༡༢ ལ་སླེབས་སྐབས་མིག་གཉིས་ཀྱིས་མཐོང་མི་
དེ་ལས་མང་་་

ཁུང་ཙིའི་སློབ་གསོ་གསེད་ཞོར་གུས་ལུགས་དང་བྲན་གཤིས་ཀྱི་ཧེ་བག་གླེང་བ། དེང་གི་རྒྱ་ནག་པ་དག་གིས་ཁུང་ཙིའི་བསམ་བློ་ནི་ཡང་བསྐྱར་གྱེན་དུ་སློང་དགོས་ངེས་ཀྱི་དཔེ་ཆ་ཞིག་གམ། ཡང་ན་བསྟན་པ་ཡང་དར་དུ་གཏོང་དགོས་ངེས་ཀྱི་བསམ་བློ་ཞིག་ཏུ་བཟུང་ཡོད་ཅིང་། ཁོ་པ་ཚོས་ཁུང་ཙིའི་བསམ་བློ་ཡར་ལངས་བྱེད་དུ་འཇུག་ཆེད་གང་སར་ཁུང་ཙིའི་བསམ་བློ་ཡི་རིན་ཐང་ཤ་ཐང་ཆད་ཆད་དུ་སྒྲོག་ཅིང་སྤེལ་མགོ་རྩོམ་གྱིན་འདུག དམངས་གཙོ་ནི་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཐོན་རྫས་ དེ་ལས་མང་་་

པར་རིས་ཁག་འདིའི་ཡོང་ཁུངས་ནི་《Les Grottes de Touen-houang》（ཏུན་ཧོང་བྲག་ཕུག）ཞེས་པ་ཡིན་ཞིང་། ཧྥ་རན་སིའི་རྒྱ་རིག་པ་མཁས་ཅན་ཕོར་ཞི་ཧོ་（Paul Pelliot）ཡིས་རྩོམ་སྒྲིག་བྱས་པ་རེད།　དེབ་དེར་ཁྱོན་བམ་པོ་དྲུག་ཡོད་ཅིང་། ནང་དོན་ནི་1908 ལོར་ཕོར་ཞི་ཧོ་དང་རྟོག་ཞིབ་ཚོགས་པ་ཤིན་ཅང་ནས་ཏུན་ཧོང་དུ་ཡོང་སྟེ་བླངས་པའི་མོ་ཀའོ་བྲག་ཕུག་(སངས་རྒྱས་སྟོང་གི་བྲག་ཕུག)གི་ཕྱི་ལྗོངས་དང་བྲག་ཕུག་（ ཧ་ལམ་༡༨༢）གི་ཚོན་ལྡན་འཇིམ་བཟོ་ དེ་ལས་མང་་་

བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་ཞེ་གཉིས་པ་བཙན་པོ་གླང་དར་མའི་དབུ་ལ་རྭ་ཅོ་སྐྱེས་ཡོད་ཚུལ་ངག་རྒྱུན་དུ་བརྗོད་བཞིན་ཡོད་ཀྱང་འགའ་རེས་དེ་ཚོ་རྫུན་གཏམ་ཆེན་པོ་རེད། མིའི་མགོར་རྭ་སྐྱེས་ཟེར་བ་འཇིག་རྟེན་ན་མེད་ཟེར་བ་དང་། འགའ་རེས་གླང་དར་དབུ་ལ་རྭ་གཉིས་སྐྱེས་ཡོད་ཟེར་བ་སོགས་ལྷ་སྒྲུང་འདྲ་བ་མང་ཡང་དེང་དུས་དངོས་བྱུང་འགའ་ཞིག་ལས་ཁྱེད་ལ་སོམ་ཉིའི་དྲི་བ་ཞིག་འཇོག་པར་འདོད་པས་རང་རང་དགོངས་ཚུལ་དེ་དཔྱད་མཆན་溜言འགོད་རོག་ཞུ།། ཉིན་དགའི་སྔོན དེ་ལས་མང་་་

༡༽ འཐུང་ཆུའི་དཀའ་ངལ་གི་འཇིགས་སྣང་།འདས་པའི་ལོ་མང་སྔོན་ཞིག་ལ་ཟས་བཅད་ངོ་རྒོལ་གྱི་ལས་འགུལ་གྱི་སྐོར་གསར་གྱུར་བརྒྱུད་ལམ་ཁག་ཐོས་པའམ་བཀླགས་པ་གང་རུང་བརྒྱུད་འགྲོ་བ་མི་ནི་ཁམ་ཟས་མེད་པར་བདུན་ཕྲག་གསུམ་ལྷག་རིང་སྲོག་འཚོ་ཐུབ་ཀྱང་ཆུ་མེད་ན་རིང་ན་བདུན་གཅིག་དང་། སྤྱིར་སྙོམ་གྱི་ཆ་ནས་ཉིན་བཞི་ལྷག་ལས་འཚོ་མི་ཐུབ་པའི་སྡོམ་ཚིག་ཞིང་གོ་མྱོང་ཡོད། ད་ཆ་དེའི་སྐོར་ཤེས་བྱ་མང་ཙམ་རྒྱུས་ལོན་བྱས་པར་མིའི་ལུས་ཕུང་ནི་བརྒྱ་ཆ་དྲུག་ཅུ་ དེ་ལས་མང་་་

སྤྱིར་ནང་པ་སངས་རྒྱས་པའི་གཞུང་དང་ཚན་རིག་པ་གཉིས་ཀས་རྡུལ་ཕྲན་གྱི་རྣམ་གཞག་རྒྱས་ཤིང་རྒྱས་པར་བཤད་ཅིང༌། རྡུལ་ཕྲན་བརྗོད་བྱར་བྱས་པའི་རྩོམ་གཞུང་ཡང་མང་པོ་ཡོད། རྡུལ་ཕྲན་གྱི་རྣམ་གཞག་ཕྱོགས་གཉིས་ཀས་སྨྲ་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི། ང་ཚོའི་མངོན་སུམ་གྱི་སྤྱོད་ཡུལ་དུ་གྱུར་པའི་འགྲོ་བ་མི་དང་དུད་འགྲོ་ཀུན་གྱི་འཚོ་བའི་གནས་འཛམ་གླིང་འདི་དང༌། དེ་ལ་དབང་བའི་ཉི་ཟླ་སྐར་གསུམ། དེ་ལས་གཞན་པའི་རྒྱུ་སྐར་ཆེན་པོ་ལྷག་པ། པ་སངས། མིག་དམར། ཕུར་བུ་ལ་ དེ་ལས་མང་་་

སྤྱིར་ནང་པ་སངས་རྒྱས་པའི་གཞུང་དང་ཚན་རིག་པ་གཉིས་ཀས་རྡུལ་ཕྲན་གྱི་རྣམ་གཞག་རྒྱས་ཤིང་རྒྱས་པར་བཤད་ཅིང༌། རྡུལ་ཕྲན་བརྗོད་བྱར་བྱས་པའི་རྩོམ་གཞུང་ཡང་མང་པོ་ཡོད། རྡུལ་ཕྲན་གྱི་རྣམ་གཞག་ཕྱོགས་གཉིས་ཀས་སྨྲ་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི། ང་ཚོའི་མངོན་སུམ་གྱི་སྤྱོད་ཡུལ་དུ་གྱུར་པའི་འགྲོ་བ་མི་དང་དུད་འགྲོ་ཀུན་གྱི་འཚོ་བའི་གནས་འཛམ་གླིང་འདི་དང༌། དེ་ལ་དབང་བའི་ཉི་ཟླ་སྐར་གསུམ། དེ་ལས་གཞན་པའི་རྒྱུ་སྐར་ཆེན་པོ་ལྷག་པ། པ་སངས། མིག་དམར། ཕུར་བུ་ལ་ དེ་ལས་མང་་་

སྤྱིར་ནང་པ་སངས་རྒྱས་པའི་གཞུང་དང་ཚན་རིག་པ་གཉིས་ཀས་རྡུལ་ཕྲན་གྱི་རྣམ་གཞག་རྒྱས་ཤིང་རྒྱས་པར་བཤད་ཅིང༌། རྡུལ་ཕྲན་བརྗོད་བྱར་བྱས་པའི་རྩོམ་གཞུང་ཡང་མང་པོ་ཡོད། རྡུལ་ཕྲན་གྱི་རྣམ་གཞག་ཕྱོགས་གཉིས་ཀས་སྨྲ་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི། ང་ཚོའི་མངོན་སུམ་གྱི་སྤྱོད་ཡུལ་དུ་གྱུར་པའི་འགྲོ་བ་མི་དང་དུད་འགྲོ་ཀུན་གྱི་འཚོ་བའི་གནས་འཛམ་གླིང་འདི་དང༌། དེ་ལ་དབང་བའི་ཉི་ཟླ་སྐར་གསུམ། དེ་ལས་གཞན་པའི་རྒྱུ་སྐར་ཆེན་པོ་ལྷག་པ། པ་སངས། མིག་དམར། ཕུར་བུ་ལ་ དེ་ལས་མང་་་

སྤྱིར་ནང་པ་སངས་རྒྱས་པའི་གཞུང་དང་ཚན་རིག་པ་གཉིས་ཀས་རྡུལ་ཕྲན་གྱི་རྣམ་གཞག་རྒྱས་ཤིང་རྒྱས་པར་བཤད་ཅིང༌། རྡུལ་ཕྲན་བརྗོད་བྱར་བྱས་པའི་རྩོམ་གཞུང་ཡང་མང་པོ་ཡོད། རྡུལ་ཕྲན་གྱི་རྣམ་གཞག་ཕྱོགས་གཉིས་ཀས་སྨྲ་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི། ང་ཚོའི་མངོན་སུམ་གྱི་སྤྱོད་ཡུལ་དུ་གྱུར་པའི་འགྲོ་བ་མི་དང་དུད་འགྲོ་ཀུན་གྱི་འཚོ་བའི་གནས་འཛམ་གླིང་འདི་དང༌། དེ་ལ་དབང་བའི་ཉི་ཟླ་སྐར་གསུམ། དེ་ལས་གཞན་པའི་རྒྱུ་སྐར་ཆེན་པོ་ལྷག་པ། པ་སངས། མིག་དམར། ཕུར་བུ་ལ་ དེ་ལས་མང་་་

སྤྱིར་ནང་པ་སངས་རྒྱས་པའི་གཞུང་དང་ཚན་རིག་པ་གཉིས་ཀས་རྡུལ་ཕྲན་གྱི་རྣམ་གཞག་རྒྱས་ཤིང་རྒྱས་པར་བཤད་ཅིང༌། རྡུལ་ཕྲན་བརྗོད་བྱར་བྱས་པའི་རྩོམ་གཞུང་ཡང་མང་པོ་ཡོད། རྡུལ་ཕྲན་གྱི་རྣམ་གཞག་ཕྱོགས་གཉིས་ཀས་སྨྲ་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི། ང་ཚོའི་མངོན་སུམ་གྱི་སྤྱོད་ཡུལ་དུ་གྱུར་པའི་འགྲོ་བ་མི་དང་དུད་འགྲོ་ཀུན་གྱི་འཚོ་བའི་གནས་འཛམ་གླིང་འདི་དང༌། དེ་ལ་དབང་བའི་ཉི་ཟླ་སྐར་གསུམ། དེ་ལས་གཞན་པའི་རྒྱུ་སྐར་ཆེན་པོ་ལྷག་པ། པ་སངས། མིག་དམར། ཕུར་བུ་ལ་ དེ་ལས་མང་་་

༡ ཆུང་དུས་སུ་ཁྱིམ་ཚང་ཧ་ཅང་དབུལ་བོ་ཡིན་པས་ཨ་མས་རྒྱུན་དུ་ང་ཚོས་ཟ་མ་ཟོས་ཚར་རྗེས་ད་གཟོད་ཉུང་ཙམ་ལས་ལྷག་མེད་པའི་ཟོས་འཕྲོ་བཟའ། ངས་རྒྱུན་དུ་ཨ་མ་ལ”ང་ཚོ་དང་མཉམ་དུ་མི་ཟ་དོན་ཅི་ཡིན”ཞེས་འདྲི་དུས། ཨ་མས”ཨ་མ་ལྟོགས་ཀྱི་མེད”ཅེས་ཟེར། ད་ལྟ་ཁྱོད་ཀྱིས་ཨ་མས་བཤད་པའི་སྐད་ཆ་དེའི་དོན་གོའམ། ༢ ལུས་པོ་འཚར་ལོངས་འབྱུང་བཞིན་པའི་སྐབས་སུ། ཨ་མ་ལགས་སྡེ་འདབས་ཀྱི་གཙང་འགྲམ་དུ་སོང་ནས་ཉ་བཟུང་སྟེ་ང་ཚོའི་ལུས་པོའི་འཚོ་ དེ་ལས་མང་་་